با پیشرفت تکنولوژی و رشد کسب‌وکارهای آنلاین، خریدوفروش‌ها هم به سمت فناوری‌های روز دنیا رفته و حالا دیگر اغلب افراد در کشورهای مختلف به سمت خریدوفروش‌های آنلاین گرایش دارند. در کشور ما نیز همگام با سایر نقاط دنیا این امر به نوبه خود رشد جالب توجهی داشته و حالا بسیاری از سایت‌ها در حال فعالیت در این حوزه هستند و به خرید‌وفروش آنلاین محصولات می‌پردازند. اما موضوعی که همواره برای ما ایرانی‌ها مطرح بوده و در واقع به‌شکل رویا بوده و هنوز هم هست خرید آنلاین از فروشگاه‌های بزرگ مثل eBay و آمازون است. در کشور ما به علت برخی محدودیت‌ها که هنوز هم کم‌وبیش وجود دارد امکان خرید از این قبیل سایت‌ها به‌راحتی صورت نمی‌گیرد و می‌توان گفت کاربران ایرانی در مقایسه با کاربران دیگر کشورهای دنیا از شرایط یکسان بهره نمی‌برند.
در این میان سال گذشته مدیرعامل شرکت پست خبر از تحقق این رویا داد. حسین مهری در شهریور ۱۳۹۴ وعده اجرایی‌شدن این موضوع را داد و گفت که پروژه خرید اینترنتی از سایت‌های بزرگ دنیا مانند eBay و آمازون افتتاح می‌شود. او اعلام کرد که با مشارکت بخش خصوصی به بحث خرید اینترنتی از فروشگاه‌های خارجی ورود پیدا کرده‌ایم و یک شرکت با eBay قرارداد بسته که به این ترتیب امکان خرید مردم از این سایت تا یک ماه دیگر (مهرماه ۱۳۹۴) فراهم می‌شود. او افزود که به این ترتیب دیگر کاربران نیاز به تهیه مسترکارت از راه‌های سخت و پیچیده ندارند و با کارت‌های شتاب خود می‌توانند از این سایت‌ها کالاهای مورد نیاز خود را بخرند.
به دنبال این خبر و افتتاح این پروژه، سایت «یاتا» فعالیت خود را آغاز کرد که البته با مشکلاتی از قبیل هزینه بالای حمل‌ونقل و گمرک همراه بود. با این حال این سایت به فعالیت خود ادامه داد و با خدمات نوینی که عرضه کرده بود توانست مشتریان خود را هم پیدا کند. تا جایی که به گفته مدیران سایت پس از گذشت حدود سه ماه، یعنی دی‌ماه ۱۳۹۴، آمار خرید ایرانی‌ها از فروشگاه‌های اینترنتی eBay و آمازون به حدود ۱۰ هزار خرید رسیده بود. البته در این میان نباید از ممکن نبودن خرید کالاهای ممنوعه و نبود آنها در لیست محصولات سایت یاتا غافل شویم. درواقع به گفته مدیرعامل شرکت پست، به‌طور کلی از حدود هشت میلیون کالای موجود در سایت eBay حدود ۲ میلیون کالا امکان ورود به ایران را داشت که از این میان هم آمار ۱۰ هزار خرید جالب توجه به نظر می‌رسد. ولی اوضاع به این خوبی هم که در ظاهر دیده می‌شد پیش نمی‌رفت. به‌علت وجود مشکلات داخلی، این سایت رفته رفته رو به تعطیلی گذاشت و در فروردین ۱۳۹۵ بود که خبر توقف خرید از سایت‌های eBay و آمازون در رسانه‌ها پخش شد.
ماجرا از این قرار بود که این پروژه در ابتدا با یک سرمایه‌گذار قرارداد بسته بود که بر اساس قرارداد، سرمایه‌گذار مذکور متعهد شده بود 10 میلیارد تومان شامل سه میلیارد تومان نقدی و هفت میلیارد تومان غیر نقدی و غیر مستقیم سرمایه‌گذاری کند. ولی همان‌طور که در خبرها آمد اختلافاتی بین سرمایه‌گذار و شرکت مجری به وجود آمد که باعث مختل‌شدن مراحل پیشروی کار شده بود. فرزانه دانشمند، مدیرعامل و عضو هیات مدیره «یاتا» درباره مشکلات پیش‌آمده می‌گوید: از دی‌ماه ۹۳ این پروژه به‌طور کامل شکل گرفت و پس از انتخاب سرمایه‌گذار از اسفند ۹۳ تزریق سرمایه آغاز شد و قرار بود تا سه سال تامین سرمایه ادامه داشته باشد ولی در مردادماه ۹۴ درواقع زمانی که چیزی نمانده بود به تاریخ افتتاح پروژه (مهرماه ۹۴) سرمایه‌گذار تزریق‌های مالی خود را قطع کرد. او درباره چرایی این امر گفت: در ایمیلی که از طرف سرمایه‌گذار به اشتباه به دست من رسید، به صراحت آمده بود که هدف سرمایه‌گذار ایجاد پروژه جدید بدون حضور ما و درواقع خارج‌کردن ما و در دست گرفتن سهم و ایده ما بوده است و در نهایت به حدی به ما فشار آوردند که خودمان تصمیم گرفتیم از پروژه خروج کنیم. او افزود: از فروردین ۹۵ ما کار را از سمت خودمان متوقف و نماد اعتماد و قرارداد پست را منتقل کردیم.
هرچند همچنان اقدام مفیدی نشده و نتوانسته‌اند کار را پیش ببرند. دانشمند در پاسخ به «دنیای اقتصاد» درباره اینکه چرا باوجود قطع سرمایه پروژه را افتتاح کردند و کار را پیش بردند، گفت: با توجه به تعهدات سنگینی که داشتیم و از طرفی هم پروژه اعلام عمومی شده بود تصمیم گرفتیم با هزینه‌های شخصی کار را پیش ببریم. دانشمند ادامه داد: از مهر ماه مکاتبات اداری با سرمایه‌گذار داشتیم و مذاکره می‌کردیم. از طرفی با حمایت پارک علم و فناوری فارس و پرداخت وامی که از سوی این پارک صورت گرفت، توانستیم پروژه را افتتاح کنیم. او افزود: در واقع ما می‌خواستیم تا ریال آخری که در توانمان بود کار را پیش ببریم؛ چراکه سایت یاتا هفت هزار کاربر دارد و ما نمی‌خواستیم کاربران را از این سایت ناامید کنیم. دانشمند درباره درآمدهای ایجاد شده گفت: سایت در ماه ابتدایی حدود نیم میلیارد تومان درآمدزایی داشت ولی ما حتی آن درآمدها را نیز نداشتیم چون به حساب مشترکی ریخته می‌شد که برای این کار تاسیس شده بود و ما اجازه برداشت نداشتیم.
برندهای اصلی چه زمانی می‌آیند
خرید از آمازون و eBay هرچند در ابتدا بسیاری را شگفت زده کرد اما بسیاری دیگر نیز معتقد بودند که بدون حضور واقعی خود برندهای اصلی نمی‌توان انتظار گشایشی در این فضا داشت و شرکت‌های واسط حتی در صورت موفقیت در ارائه چنان سرویسی قادر به تغییر فضای تجارت الکترونیکی ایران نیستند. در این میان وابستگی اصلی این حضور به فراهم شدن شرایط سیاسی و رفع کامل تحریم‌ها هم یک مساله بزرگ بود موضوعی که امروزه بعد از تغییر دولت ایالات متحده کمرنگ‌تر هم شده است. شرکت پست موضوع مشابهی در زمینه ارائه کارت اعتباری بانکی به شهروندان ایرانی شروع کرده بود و آن موضوع هم سرنوشتی بهتر از پروژه یاتا نداشته است.
گردانندگان سایت یاتا البته با حمایت‌های صندوق پژوهش فناوری پارک علم و فناوری و معاونت علمی ریاست جمهوری حالا پروژه‌های جدیدی را در سامانه‌های «چیگل» و «چیتان» آماده کرده‌اند که به گفته آنها قرار است به جز امکان خرید از فروشگاه‌های خارجی کار عرضه کالاهای داخلی را هم در فروشگاه‌های خارجی انجام دهند. در همین حال عدم حضور رسمی خرده فروش‌های آنلاین خارجی به معنای نبودن دسترسی به اجناس خارجی از روی اینترنت نیست. بخش قابل توجه این دسترسی امروزه با تسهیل شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد. یک جست و جوی ساده در اینستاگرام نمایانگر سطح بالای فروش اجناس خارجی با استفاده از اکانت‌های افراد شخصی است که دسترسی به واردات مسافری یا عمده محصولات دارند.
این خرده‌فروشی‌های کوچک در جای جای شبکه‌های اجتماعی به چشم می‌خورند. از طرف دیگر شرکت‌های کوچک و متوسط دیگری هم وجود دارند که به کاربران ایرانی این امکان را می‌دهند تا سفارش‌های خود را از روی سایت خارجی فروشنده اصلی انتخاب کرده و در ازای مبالغ بالاتر به آنها سفارش دهند. فراگیر شدن چنین مدل‌هایی با توجه به عدم دسترسی به امکانات گارانتی و خدمات پس از فروش خرده‌فروش‌های مشهور نشان‌دهنده ریسک بالایی است که خریداران ایرانی برای خرید محصولات خارجی متحمل می‌شوند اما از طرف دیگر نشان‌دهنده این موضوع است که به هر حال دسترسی به کالاهای مختلف از طریق اینترنت در داخل کشور ایجاد شده است هر چند در نهایت مدل مطلوب و مناسبی برای این منظور شکل نگرفته و به خصوص با چنین مدل‌هایی خود برندهای اصلی پاسخگوی خدمات و محصولاتشان نیستند.
لینک خبر: دنیای اقتصاد
